Тадбиркорларни сарсон қилаётган оғриқли муаммолардан бири тадбиркорлик субъектини тугатиш ишлари эди. Тан олиб айтиш керак: 30 дақиқада ташкил қилган корхонани, йиллаб тугатолмай юрган одамларни кўрганмиз. Оддий мисол: хусусий корхонаси тугатилаётганда газетага эълон бериш учун ҳам тадбиркорлар таҳририятларнинг эшигини тақиллатишга тўғри келарди…
—Бундан беш йил илгари фирмамни тугатишга тўғри келди, —дейди олтинсойлик Ш.Салимов. —Солиқ идорасига бордим. Қўлимга бир парча рўйхат тутқазди. Унда мен кириб-чиқмайдиган туман идорасининг ўзи йўқ экан. Сув, электр тармоғи, газ, архитектура, кадастр, архив, суд ижрочилари, газетада эълон бериш хуллас, бу рўйхатни яна узоқ давом эттириш мумкин. Энг ёмони, ўша идораларнинг барчасига ўзим мурожаат қилиб, тегишли хулосаларни тўплаб чиқдим. Хат ёзиб кел, ортиқча қоғозбозлик, кутиб тур..!
Хўш энди-чи? Эндиликда юқоридаги каби овворагарчиликларга чек қўйиладиган бўлди. “Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш йили” Давлат дастуридаги вазифалар ижроси юзасидан тадбиркорлик субъектларини тугатиш жараёни соддалаштирилган тизимда амалга оширилиши белгиланди.
Бу борада Президентимизнинг 2019 йил 7 июндаги “Тадбиркорлик субъектларни тугатиш тартиб-таомилларини соддалаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5739-сон фармони ҳуқуқий пойдевор бўлди.
Мазкур фармонга асосан 2020 йил 1 январдан бошлаб, молия-хўжалик фаолиятини амалга оширмаётган ва (ёки) қонунчиликда белгиланган муддатларда ўзларининг устав жамғармаларини шакллантирмаган корхоналарни тугатиш бўйича доимий ишловчи махсус ҳудудий комиссиялар тугатилади. Давлат рўйхатидан ўтказилган пайтдан эътиборан бир йил ичида устав фонди таъсис ҳужжатларида назарда тутилган миқдорда шакллантирилмаганлиги учун тадбиркорлик субъектларини тугатиш тартиби бекор қилинди.
Яна бир муҳим жиҳат шундаки, эндиликда тадбиркорлик субъектлари — юридик шахсларни ихтиёрий тугатишда бир ёки бир неча даврий босма нашрларда корхонанинг тугатилиши тўғрисида эълонлар бериш талаб этилмайди, бунда тегишли маълумотлар рўйхатдан ўтказувчи органнинг расмий сайтига жойлаштирилади.
Шунингдек, янги тартибга мувофиқ давлат рўйхатидан ўтказилган вақтдан бошлаб молия-хўжалик фаолиятини амалга оширмаган ҳамда солиқ қарзи мавжуд бўлмаган корхоналарнинг молия-хўжалик фаолияти текширилмайдиган бўлди. Давлат солиқ хизмати органлари томонидан ўтказиладиган, тугатиладиган корхонанинг молия-хўжалик фаолиятини текширишнинг энг узоқ даврийлиги уч йилни ташкил этиши белгилаб қўйилди.
Тадбиркорларни қийнаётган, вақтини ўғирлаётган бир ҳолат бор эдики, корхонани тугатиш, молия-хўжалик фаолиятини текшириш жараёнида тегишли ташкилотларнинг хулоса ва маълумотларини тадбиркорларнинг ўзлари олиб, уни ваколатли органга тақдим этарди.
Эндиликда, молия-хўжалик фаолиятини текшириш учун ваколатли давлат органларидан корхона тўғрисидаги мавжуд маълумотларни олиш Тадбиркорлик субъектларини давлат рўйхатидан ўтказиш ва ҳисобга қўйишнинг автоматлаштирилган тизими орқали амалга ошириладиган бўлди. Корхонани ихтиёрий тугатишнинг умумий муддати эса рўйхатдан ўтказувчи орган ихтиёрий тугатиш тўғрисида хабардор қилинган кундан бошлаб олти ойдан ошмаслиги кераклиги белгилаб қўйилди.
Мазкур фармон талабига кўра, тадбиркорлик субъектлари — жисмоний шахслар фаолиятини тўхтатишда ариза берувчи томонидан давлат солиқ хизмати органининг солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар бўйича қарзи йўқлиги тўғрисидаги хулосасини олиш талаб этилмайди.
Бир сўз билан айтганда, тадбиркорлик субъектларини тугатиш ишлари билан боғлиқ сарсонгарчиликлар, юзага келиши мумкин бўлган асаббузарликларга энди чек қўйилди. Тадбиркорлик қиламан деган ҳам, уни тугатмоқчи бўлганга ҳам иккиланмайдиган, вақтини беҳуда йўқотмайдиган давр келди.
Салоҳиддин Норқобилов
