Автобус тирбанд. Мой ва ёқилғининг қўланса исидан одамнинг кўнгли ағдарилади. Йўловчиларнинг баъзилари елпиғичда тинмай юз-кўзини елпиган, баъзилари эса куйлагининг кўкрак қисмини кўтариб-тушириш билан ўзини совутмоқчи бўлади. Аммо қани бу уринишлар иш берса.

Текис юриб кетаётган автобус бекатга келганда силкиниб-силкиниб тўхтади. Мувозанатини йўқотган оломон олдинга оғишди. Бир-бирларига суяниб қолишган одамлар инқиллаб-синқиллаб яна ўзларини ўнглаб олишди. Шундоқ ҳам жазирамадан чарчаган оломоннинг бу ноқулайликка асаби дош бермади. Кишиларнинг дарғазаб овозлари қулоққа чалиниб қолди:

– Ўзингизни тутиб турсангиз бўлмайдими, жаа ётиб олдингизку одамнинг устига.

-Опажон, бу автобус, ёқмаса, ана, таксида кетинг.

-Нимада кетишни ўзим биламан, ўргатманг.

Вазиятни кузатиб турган семиз бир аёл ёнида турган кекса кишига қараб:

– Отахон, ёшлар жой беришса, сиз ўтириб олсангиз бўларди-да, – деб ўзидан олдинги ўриндиқда ўтириб кетаётган ёшгина йигитга ишора қилди. Йигит ҳам ўзига қаратилган қочиримни сезди, секин қўзғалиб қўйди-ю, аммо ўрнидан турмади. Йигитнинг ёнида ўтирган чол орқасидаги аёлга қараб нимадир дейишга чоғланди-ю, аммо индамади.

Мен йигитга қарадим. Йигитнинг ўтириши, ўзини тутиши эътиборимни тортди. У юз-кўзидаги ҳорғинлик ва аллақандай сарғимтилликка мос келмаган тарзда ўзини тетик тутишга уринарди. Бошида қати йўқолмаган янги дўппи, дўпписининг атрофидан чиқиб турган сочлари эса ниҳоятда сийрак эди. Ичига ботган кўзлари, қандайдир безовта, тик боқа олмайдиган қорачиқлари эса кўзининг икки ёнига тез-тез бориб келади. Йигитнинг безовталанаётганини сезган ёнидаги чол унинг қулоғига нималарнидир шивирлаган эди, шундан сўнг у бир оз тинчигандек бўлди. Пешонасини олдинги ўриндиқнинг тутқичига қўйиб олди. Аммо аҳён-аҳёнда ёнида тик оёқда кетаётган чолга беихтиёр ўғриқараш қилиб қўярди.

-Ҳаа, ҳозирги ёшларда инсоф қолмади, – деди бояги семиз аёл.

Қолганлар ҳам аёлни қўллаб-қувватлай бошлашди:

-Ёшгина экан, жой берса бўларди.

-Буларга ота-онаси қанақа тарбия беришган, ҳайронман.

Ғийбатга семиз аёлнинг ёнидаги бўйинбоғ тақиб, қуёшдан ҳимоя қилувчи шляпа кийиб олган зиёлинамо киши ҳам қўшилди:

– Нимасини айтасиз? Ўзи-ку билмайди, ўргатсанг, гап ҳам кор қилмайди ҳозиргиларга…

* * *

… Автобус буғиқ кучаниб йўлида давом этар, кишиларнинг гаплашишга ҳам ҳафсаласи келмас, бекатларда тўхтагандагина асабий овозлар қулоққа чалиниб қоларди. “Ғалати” йигитни “чўқилаш”дан чарчаган ҳалиги кишилар ҳам энди жим кетишарди…

… Энди йигитнинг ёнида ўтирган чол диққатимни тортди. У кўзларини юмганича чуқур ўйга ботиб борар, дам-бадам кўзларини очиб автобус деразасидан ташқарига, сўнг ёнида ўтирган йиғитга қараб-қараб қўярди. Чолнинг офтобда қорайиб кетган ҳорғин юзлари, бир неча ойдан бери тиғ тегмаган ўсиқ соч-чоқоли, пешонасини қоплаган чуқур ажинлар, бир оз титраётган, аммо тобланиб заранг бўлиб кетган қўллари кишининг раҳмини келтирадиган даражада аянчли эди. Унинг ҳам бошида бир оз унниқиб ранги учган дўппи, эгнида эса бугун тугундан олинган бўлса керак, қатламлари ҳам текисланмаган оҳорли яктак бор эди…

… Шу пайт кутилмаганда автобус тўхтаб, яна бояги аҳвол такрорланди. Овоз кучайтиргичдан шофёрнинг товуши хириллаб эшитилди:

-Шифохона бекати. Йўл ҳақини тўлашни унутманглар.

Кўзларини юмиб кетаётган чол бирдан сергакланиб, шошиб қолди.

-Э-э, тур, ўғлим, етиб кепмиз.

Чол шундай деб бошини олдинги ўриндиқнинг тутқичига қўйганича келаётган ўғлининг елкасига оҳисталик билан қоқди.

Ўриндиқ остидаги оқ чит румолли тугунни қўлига олиб ўрнидан турган чол ўғлини яна ўта эҳтиёткорлик билан туртди:

-Турсанг-чи, ўғлим, ухлаб қолдингми, етиб келдик.

Йигит ухлаб қолган шекилли, бошини кўтармади.

–Шопир болам, шошмай тур, – деди-да, чол яна қайтиб жойига ўтирди. Ўғлининг елкасидан тортиб ўзига қаратмоқчи бўлди. Шу пайт ғалати ҳодиса юз берди. Йигитнинг боши бир томонга секин оғиб, гавдаси чолнинг оёқлари устига ағдарилди. Йигитнинг бошидаги дўпписи йўловчиларнинг оёқлари остига юмалаб кетди. Шунда ногаҳон унинг сийрак сочли бош чаноғининг тепасида айланасига чуқур чандиқ борлигига кўзим тушди.

Чолнинг дастлаб оқ аралашган чўққи соқоли, кейин муштдайгина гавдаси титрай бошлади. Хира тортган кўзларидан оққан ёш соқоллари орасига сингиб кетди. Юзини оҳисталик билан ўғлининг юзига босди-да, маҳкам қучоқлаб олди.

Нима гаплигидан бехабар автобусдагилар яна норози тўнғиллай бошлашди:

-Юрамизми, йўқми?

-Инсофинг борми, ҳайдасанг-чи.

-Шундоқ автобусни ёш болага ишониб қўйган катталарга ҳам қойил эмасман-да!

-…

Аммо шу пайт автобус узра янграган аламли фарёд ҳаммасини кўмиб юборди:

– Сирож, кўзингни оч, болам!!!

* * *

Мен, беихтиёр, орқа ўриндиқдаги семиз аёлга, унинг ёнидаги бўйинбоғли зиёлинамо кишига қарадим. Нима гаплигини англаб-англамаган зиёлинамонинг кўзлари катта-катта бўлиб кетган, семиз аёлнинг елпиғич елпиётган қўллари эса ҳавода муаллақ қотиб қолган эди.

Умид Хўжамқулов

2017 йил