АДАБИЁТ

КЎНГИЛЛАРНИ ТАЪМИРЛАГАН ЧОЛ

       Одатда у ёки бу инсоннинг ким эканлиги унинг қолдирган изи, қилган яхши-ю ножоиз ишлари билан изоҳланади ва эл ичида ўзининг баҳосини олади. Ҳеч бир иш эътиборсиз қолмайди. Ҳар ким қилган амалига кўра эътибор топади ёхуд назардан қолади. Қолаверса, одил ҳакам-Вақт ҳар бир нарсанинг сарагини саракка, пучагини пучакка чиқаради. Бошқаси бўлиши ҳам мумкин эмас.

Бу кириш сўзини оддий, лекин унутилмайдиган бир воқеага боғламоқчи эдик. Олтинсой туманидаги Чинор қишлоғида бундан қарийб ярим аср бурун Нурмамат бобо деган одам бўларди. Чолнинг ўғил-қизлари (авлодлари) бугун нуфузли бир қавмни ташкил этган. Чол покиза тийнатли, бир умр меҳнат билан яшаган, ҳалоллик ва тўғри йўлдан бошқасига қарамаган инсон эди.

Болаликда бизнинг кўриб-кузатганимиз, хотирамизда маҳкам ўрнашиб қолган манзара шуки, Нурмамат чол мудом қўлида белни тутганча  қишлоқ ичидан боғотларга ўтадиган ариқларни тозалар, ички йўлларнинг ўйдим-чуқурларини тош-шағал билан тўлдириб текислар, ўтган-кетган йўловчиларга халақит берадиган тошми, шох-шаббами, бир четга олиб ташларди.

Чол қишлоқ ичидан ўтадиган асосий йўлнинг бир неча километрини, яъни Тошқўтонсой деб юритиладиган манзилга қадар бўлган жойни таъмирлаш билан банд бўларди.

-Қаранг-а, Нурмамат бобо яна йўлларни созлаб юрибди, барака топсин,- дейишарди ўтиб-қайтаётган йўловчилар.

Энди-энди ўйласак, Нурмамат бобо нафақат ариқлар ва йўлларни, балки шу иши билан кўнгилларни ҳам таъмирлаб юраркан. У бирон бир таъма илинжида эмас, балки одамларга хайрли иш қилиш билан савоб олиш, охирот захирасини ҳозирлаш учун қиларкан. Қолаверса, бу каби ишларни бошқаларга ибрат бўлсин учун ҳам бажараркан.

Айтганимиздек, чолнинг бу оламдан ўтганига кўп йиллар бўлиб кетди. Аммо ҳали-ҳамон давраларда ҳашар, ариқ, йўлларни таъмирлаш ҳақида гап кетса, кўриб-билган одамлар Нурмамат бобонинг ишларини эслашади. Ажиб ҳикматни қаранг: бир одам қачонлардир оламдан ўтиб кетди, лекин бугун кишилар унинг савобли амалларини ёруғ ҳолатларда эслаб турибдилар.

Яна бир яхши ҳолат шуки, бугун чинорликлар йўл созлаш, ариқ қазиш ва бошқа ҳашар юмушларида якдиллик билан ишга киришадилар. Хайрли ишларга якка-ёлғиз бўлиб эмас, балки тўп-тўп бўлиб борадилар, аҳил-иноқликда савоб ишларни амалга оширадилар. Ана шундай пайтларда соч-соқоли қордек оқарган, қадди дол бўлган эса-да, қўлида асбоб ушлаб, ариқ тозалаб, кўча текислаб умрини ўтказган Нурмамат бобони ёдга олишади.

Оддий ўзбек кишисининг шу оддий, камтарона ҳаёти ва бир қарашда аҳамиятсиздек кўринган иши кўнгил кўзгусида узоқ вақтлар муҳрланиб қолганлиги ақли бутун одамларга кўп нарсаларни англатади.

Маҳмуд АБУЛФАЙЗ