Турли хил давлатлардан Украинага Россия ҳужумидан ўзини ҳимоя қилиш учун ёрдам бериш мақсадида кўплаб жангчилар кўнгилли  бўлиб келмоқда ва бу уларнинг баъзилари учун  ўз ватанларида  қонуний  жиҳатдан  баъзи бир салбий оқибатларга олиб  келиши мумкин.

Канада, Грузия, Ҳиндистон, Япония, Буюк Британия ва АҚШ фуқаролари кўнгиллиларнинг асосий қисмини ташкил қилмоқда, деб ёзмоқда Reuters агентлиги.

Қуйида Украинанинг “халқаро легиони”га рўйхатдан ўтган хорижликларни тартибга солувчи айрим қонунларнинг қисқача мазмуни келтирилган.

Америкаликлар учун кўнгилли бўлиш қонунийми?

Давлат департаменти веб-сайтида айтилишича, АҚШ фуқароларига бошқа давлат армиясида хизмат қилиш тақиқланмаган лекин, Офицер сифатида хизмат қилиш ёки Қўшма Штатлар билан тинч-тотув бўлган давлатга қарши жанг қилиш ихтиёрий равишда фуқароликдан воз кечиш учун асос бўлиши мумкин, аммо Олий суд вакилининг таъкидлашича, америкаликларни фуқароликдан маҳрум қилиш учун фақат хорижий ҳарбий хизматдан фойдаланиш адолатдан эмас.

АҚШнинг 1794 йилга бориб тақаладиган “Бетарафлик тўғрисида”ги қонун фуқароларга Вашингтон билан тинчлик ўрнатган хорижий ҳукуматларга қарши уруш олиб боришни таъқиқлайди ва уч йилгача қамоқ жазосини ўз ичига олади. Амалий  жиҳатдан Россияга қарши ихтиёрий ҳарбий ҳаракатларга тааллуқли бўлиши мумкин бўлган қонун 2014 йилда Гамбиядаги давлат тўнтаришига уринишда иштирок этган америкаликларни жиноий жавобгарликка тортиш учун қўлланилган. Аммо Вашингтондаги Америка университети профессори Девид Малетнинг сўзларига кўра, замонавий тарихда бу каби ҳодисалар камдан-кам ҳолатларда юз берган.

“Агар кўнгиллиларнинг ички терроризмга алоқаси бўлмаса, уларнинг Украинага ёрдам бериш мақсадида борганлиги учун жиноий жавобгарликка тортилишини тасаввур қилиш мен учун қийин”, деди Малет.

АВСТРАЛИЯ, БРИТАНИЯ ВА ҲИНДИСТОН фуқаролари бу борада қандай ҳуқуқларга эга?

Буюк Британия Ташқи ишлар вазирлигининг сўнгги чоршанба куни берган янги баёнотига кўра, Украинага жанг қилиш учун борган британияликлар қайтиб келганларида жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин. Reuters  агентлигининг Буюк Британия кўнгиллиларига қандай жазолар қўлланилиши мумкинлиги ҳақидаги саволига Британия Ташқи ишлар вазирлиги матбуот котиби изоҳ беришдан бош тортди.

Таъкидлаш жоизки, охирги марта 1870 йилда янгиланган Бирлашган Қиролликнинг Хорижий ҳарбий хизматга кириш тўғрисидаги қонуни фуқароларнинг Британия билан тинчлик ўрнатган давлатларга қарши курашаётган хорижий ҳарбийлар сафига қўшилишини тақиқлайди, аммо у замонавий можароларга нисбатан қўлланилмайди. Буюк Британия ташқи ишлар вазири дастлаб кўнгилли фуқароларнинг Украинада жанг қилишини қўллаб-қувватлаган эди, бироқ кейинчалик у ерга ҳар қандай саёҳат қилиш салбий оқибатларга олиб келиши мумкинлигидан огоҳлантирди.

Австралия бош вазири Скотт Моррисон ўз мамлакати фуқароларини Украинадаги ҳарбий жангларга қўшилмасликка чақириб, ўтган ой журналистларга хорижлик фуқаролик жангариларининг ҳуқуқий позициясида «ноаниқликлар» борлигини айтди.

Ҳиндистон Ички ишлар вазирлиги эса Ҳиндистон фуқароларининг Украина қўшинларига қўшилиши қонунийлиги ҳақидаги изоҳ сўровига жавоб бермади. 2015 йилда Ироқ воқеаларида қатнашган ҳиндлар билан боғлиқ иш бўйича вазирлик Деҳли Олий судига ҳиндларнинг бошқа давлатдаги можарода иштирок этишига рухсат бериш “Ҳиндистон ҳукумати бошқа мамлакатларда терроризмни тарғиб қилаётгани ҳақидаги даъвога олиб келишини” айтди.

Бирор давлатда кўнгиллилар учун тўлиқ имконият берилганми?

Бу мумкин эмасдек туюлиши мумкин лекин Германия жангга қўшилган кўнгиллиларни жиноий жавобгарликка тортмаслигини, Дания ва Латвия етакчилари эса ўз фуқароларининг кўнгилли бўлишига рухсат беришини билдирган. Канада мудофаа вазири Анита Ананд канадаликлар учун кўнгилли бўлиш ёки бўлмаслик уларнинг шахсий қарори  эканлигини таъкидлаган.

Кўнгилли бўлиб ёлланганлар Украинада асирга тушиб қолса қандай чора кўрилади?

Исроил ҳукуматининг дипломатия ва стратегия Лаудер мактаби профессори Дафне Ричемонд-Баракнинг айтишича, Халқаро ҳуқуқ меъёрларига кўра, Россия кучларидан хорижлик жангчиларга уларнинг миллатидан қатъи назар, ҳарбий асир сифатида муносабатда бўлиши талаб қилинади. Яъни, Россия ҳукумати қўлга олинган кўнгиллиларга озиқ-овқат, сув ва тиббий ёрдам бериши қонуний асосга эга.

Бироқ ўтган ҳафта Россия Мудофаа вазирлиги вакили Украина учун жанг қилаётган Ғарб “ёлланма аскарлар”га қонуний жангчилар сифатида қаралмаслигини ва жиноий жавобгарликка тортилиши ёки ундан ҳам баттарроқ ҳолатга солиниши мумкинлигини билдирган деб ёзмоқда Россиянинг ТАSS ахборот агентлиги.