…Аслида-ку бу воқеа унинг ёдидан қачонлардир кўтарилиб кетган эди. Орадан кўп йиллар ўтгач, қандайдир  бир майда, лекин  олисларда  қолиб кетган ва баногоҳ  хотирасини  уйғотиб юборган воқеа юз берди-ю кўнгил уйи остин-устин, ағдар-тўнтар бўлди.

Бир маромдаги ҳаёт, шовқин-сурон ёхуд бешарм гаплар, рандаланган табассумлар  жонига теккач,  бир куни туғилган қишлоғига қараб йўл бурганини  ўзи  ҳам  билмай қолди. Мажбурият эмас, ички бир соғинч унинг қўлларидан етаклаб кетган эди.

Қишлоқдаги уйига боргач, одатига кўра, ярим омборхона, ярим устахона, боринки,  ярим  кутубхона  вазифасини ўтайдиган хонага  кирар, у ерда узоқ вақт тимирскиланиб, гўёки нималарнидир узоқ қидирарди. Аслида бу ердан нималарни қидирарди, буни ўзи ҳам  билмасди. У биз айтган ана шу хонага кириб гўё бисот, буюм эмас, олисдаги хотираларини бирма-бир титкиларди. Эски китоблар,  алмисоқдан қолиб кетган буюмлар унинг  дардларини гоҳи даволаса, гоҳида эса эски яраларини очиб юборарди..

Бир сафар унинг олдидан анча путурдан кетган, жунларини деярли куя еб тугатган кўк телпак  чиқиб қолди…

Кўк телпак…  Тамом  путурдан кетиб,  териси чиқиб қолган  кўк телпак унинг кўнглини  буткул  вайрон қилди. Кўк телпак унга  валломат ва ғоятда қимматли, етти иқлимга-да  алмашиб  бўлмайдиган, кўнгли мискин ва лекин  дарёи азим бўлгган отаси раҳматлини  эсига солди. Аллақачон дийдаси қотиб улгурган, унча-мунчага кўз ёшини кўрсатмайдиган  бўлса-да,  рўпарасида пайдо бўлган кўк телпак кўзларига ўкинч ва армон  ёшларини қалқитди…

Кези келганда армон ҳар қандай дили тош одамни ҳам  йиғлатади,  жигархун қилади. Кўк телпак бир армон эди. Армон  унинг  дийдасини пахтадек юмшатди…

—…Менга бундай телпакнинг кераги йўқ!—деди ўсмир отаси Деновдаги машҳур устага сур теридан тиктириб  келган кўк телпакни зарда  билан  бурчакка улоқтриб юбораркан.

—Улим,  отманг-да, … —  деди отаси мулойимлик билан, —  бу кўп яхши телпак. Ундай-мундай одамнинг  бундай телпакка иложи етмайди, улим!  Сизни кийсин деб ҳавас билан тиктирган эдим…

—Ота, нима қиласиз, бошимни  гаранг қилиб, — деди ўсмир яна  жаҳл билан, —  бундай телпак керак эмас менга! Керак эмас дедимми, тамом, керак эмас!

—Хўп, майли, киймасангиз-кийманг, лекин ҳадеб бундай уришманг-да, улим! — деди отаси бироз озорланганини сездириб, — бу телпак учун ўтган йили  кўкламда чўлдаги таниш чўпонга бориб юзим сарғайди. Теридан яхши телпак тиктириш  учун лезгин устани қидириб топдим. Ҳақига пулини бердим, сизни кийсин деб ҳавас қилгандим-да, улим!…

Алқисса, шундан сўнг телпак омборхонадан жой олди. Кўп йиллар михга осилганча қолиб кетди. Ўсмир камолга етди, шекилли, қайсидир бир институтга ўқишга ҳам кирди. Оёқ тираб роса беш йил ўқиди ҳам. Қарангки, ўқиб юрган пайтларида отаси ҳавас қилиб тиктирган кўк  телпакка айнан ўхшайдиган  кўк телпакларнинг қанчалаб бошларда азиз эканлигини кўрди. Уни ўқитаётган катта-катта домлаларнинг, илм, ўқиш-ўрганишнинг зўридан, балки дунё ташвишлари, оламнинг ўйи оғирлик қилганидан сочлар аллақачон тарк этиб кетган неча-неча бошларда кўк телпаклар ардоқда эди. Хумдек ёки чойнакдек келадиган, мағрур ёки камтарона бошларда ҳам кўк телпакдан кўрди. Ҳайбатли, не бир номдор бошлиқлар, уларнинг ўринбосарлари бошида ҳам шу кўк телпакдан бор эди.

Катта шаҳарнинг минглаб одамлар билан мавжланиб ётган, тўлиб-тошиб ётадиган кўчаларида бораётган қанча одамларнинг ҳам бошларида худди  ўшандай телпакдан кўрарди. Шундай пайтларда у отаси  раҳматли қачонлардир ҳавас билан тиктирган кўк телпакни кийиб, минглаб одамлар орасидаги кўк телпакли йўловчилардан  бири бўлиб қолишни жуда-жуда истарди. Лекин бу истак унинг учун аллақачонлардир армонга айланиб улгирган эди.

Негадир шундай пайтларда отаси,  кўк телпак, шу кўк телпак сабаб бўлиб ўтган можаро ёдига тушар ва надомат билан ўзини қўярга жой тополмасдан  қоларди.

Энди кўк телпакни кийиб, мақтаб-мақтаб отасини суюнтирай деса, кеч. Майли, энди ҳечдан кўра кеч, отамдан қолган эсдалик, ёдгорлик буюм, кияйин деса, кўк телпак унинг ўсмирлигидан кўпам  узоқлашмасдан куяга емиш бўлган. Бўлар иш бўлибди. Шунга ҳам ғам тортиб ўтириш керакми, десада, ҳаргиз унутолмайди.

…Аслида кўк телпак… куя тушган бош кийиммиди, билмайди. Кўк телпак… куя тушган болалиги ўсмирлигимиди билмайди. Кўк телпак… дилни тирнагувчи хотирамиди, билмайди. Кўк телпак… аслида армонмиди, нима эди, буни ҳам билмайди. Фақат юртга қаҳратон қиш келган чоғларда, осмондан паға-паға қорлар ёққанида отаси тиктириб келган кўк телпак ёдига тушади. Шунда кўк телпак билан боғлиқ хотиралар дилини тирнайди, тирнайверади…

Маҳмуд АБУЛФАЙЗ