Мамлакатимизда болаларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш давлат сиёсатининг устувор йўналишларидан бири ҳисобланиб, бугунги кунда унинг тўлақонли қонунчилик асослари яратилган.
Маълумки, 1989 йилнинг 20 ноябрь санаси Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг “Бола ҳуқуқлари тўғрисида”ги Конвенцияси қабул қилинган кун ҳисобланади. Ушбу Конвенция инсон ҳуқуқлари тарихидаги энг муҳим ҳужжатлардан биридир.
Мазкур санадан эътиборан, бола ҳуқуқлари дунёнинг қайси минтақасида бузилмасин, уни ҳимоя қилиш борасида халқаро имконият вужудга келди. Конвенция бола ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг кафолатлари мустаҳкамланган биринчи халқаро ҳуқуқий ҳужжат ҳисобланади.
Ўзбекистон Республикаси Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенцияни 1992 йил 9 декабрда ратификация қилди.
Шу жумладан, 2019 йил 22 апрелда Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони қабул қилиниши билан «Бола ҳуқуқлари кафолатларини янада кучайтиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги ПҚ-4296 сонли Қарорига биноан Омбудсман ҳозирда ўз ўринбосарига яъни, болалар ҳуқуқлари бўйича вакилга эга бўлди.
Хусусан, бола ҳуқуқлари кафолатларининг қонунчилик асослари Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, Оила кодекси, ”Бола ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида”ги, “Васийлик ва ҳомийлик органлари тўғрисида”ги қонунлар ва бошқа бир қатор қонун ҳужжатларида ўз аксини топган бўлиб, уларда боланинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини таъминлаш, боланинг ҳаёти ва соғлиғини, қадр-қимматини муҳофаза қилиш, унинг камситилишига йўл қўймаслик, ёш авлоднинг жисмоний, интеллектуал, маънавий ва ахлоқий камол топишига кўмаклашиш каби бу борадаги сиёсатнинг устувор йўналишлари белгилаб берилган.
Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг 96-моддасида, ота-она вояга етмаган болаларига таъминот бериши шартлиги белгиланган бўлиб, вояга етмаган болаларига таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота (она)дан суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига асосан алимент ундирилиши белгиланган.
Бундан ташқари, қонунчилигимизда ота-оналарнинг болаларни моддий таъминлаш мажбуриятларини бажармаганликлари учун жавобгарлик назарда тутилган, яъни Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 474-моддасида, моддий ёрдамга муҳтож бўлган вояга етмаган ёки меҳнатга лаёқатсиз шахсни моддий таъминлашдан бўйин товлаш, яъни уларни моддий жиҳатдан таъминлаш учун суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига биноан ундирилиши лозим бўлган маблағни жами бўлиб икки ойдан ортиқ муддат мобайнида тўламаганлик учун маъмурий жавобгарлик, шунингдек шахс ушбу ҳуқуқбузарликни бир йил давомида такроран содир этган тақдирда Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 122-моддасида жиноий жавобгарлик белгиланган.
Бугунги кунда судлар томонидан ушбу турдаги маъмурий ҳамда жиноят ишлари қонунда белгиланган тартибда кўрилиб, бола ҳуқуқлари таъминланиб келмоқда ва давлатимиз томонидан навқирон авлоднинг ҳар томонлама баркамол бўлиб вояга етиши учун барча ташкилий-ҳуқуқий асослар яратилган.
Хулоса қилиб айтганда, бугунги кунда болаларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишга қаратилган норматив-ҳуқуқий базанинг мавжудлиги мамлакатимиизда болаларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари, уларнинг қонуний манфаатларини ҳимоя қилишнинг ишончли кафолати бўлиб хизмат қилмоқда.
Б.Чаршанбиев,Жиноят ишлари бўйича Ангор туман суди девонхона мудири
