Олимлар беихтиёр ўлаётган 87 ёшли эркакнинг мия фаолиятини ёзиб олди, бу эса ўлганимизда миямиз билан нима содир бўлишини тушуниш имконини беради, деб ёзмоқда Euronews.

Кекса одам йиқилганидан кейин касалхонага ётқизилган ва эпилепция билан касалланган. Эстониянинг Тарту университетидан доктор Рауль Висенте ва унинг ҳамкасблари тутилишларни аниқлаш ва беморни даволаш учун узлуксиз электроансефалографиядан (ЭEГ) фойдаланди.

Ушбу ёзувлар пайтида бемор юрак хуружига учради ва вафот этди. Ушбу кутилмаган ҳодиса олимларга ўлаётган инсон миясининг фаолиятини биринчи марта қайд этиш имконини берди.

Бизнинг олдинги ҳаётимиз ўлаётганимизда кўз олдимиздан ўтадиган ҳодиса
Ўлимга яқин бўлган одамларнинг ҳаётлари уларнинг кўз ўнгида порлаши ҳақидаги хабарлар яхши ҳужжатлаштирилган ва узоқ вақт давомида неврологларни ҳайратда қолдирган.

2017 йилда бу ҳодисага оид психологик тадқиқот шуни кўрсатдики, буни бошдан кечирганлар кўп ўхшашликларга эга ва хотиралар уларга чизиқли тарзда эмас, балки ҳаётларининг тасодифий нуқталаридан келиб чиққан.

Сешанба куни » Frontiers in Aging Neuroscience» журналида чоп этилган ушбу янги тадқиқот ҳодисанинг неврологик сабабларини кўриб чиқди ва мия ўлимга ўтиш пайтида ва ҳатто ундан кейин ҳам фаол ва мувофиқлаштирилган бўлиб қолиши ва уни бошқариш учун дастурлаштирилган бўлиши мумкинлигини кўрсатади.

«Биз ўлим вақтида миянинг 900 сония фаоллигини ўлчадик ва юрак уришдан 30 сония олдин ва кейин нима содир бўлганини ўрганишга алоҳида эътибор қаратдик», деди Лоуисвилле университетининг нейрохирург доктори Ажмал Земмар (АҚШ).

«Юрак ишламай қолишидан олдин ва кейин биз гамма тебранишлар деб аталадиган маълум бир нерв тебранишлари диапазонида, шунингдек, дельта, тета, альфа ва бета тебранишлари каби ўзгаришларни кўрдик», деди у.

Мия тебранишлари (кўпроқ «мия тўлқинлари» деб номланади) одатда тирик инсон миясида мавжуд бўлган ритмик мия фаолиятининг намунасидир. Ҳар хил турдаги тебранишлар, шу жумладан, гамма, хотирани қайта тиклаш билан боғлиқ бўлгани каби, диққатни жамлаш, туш кўриш, медитация, хотирани қайта тиклаш, ахборотни қайта ишлаш ва онгли идрок этиш каби юқори когнитив функцияларда иштирок этади. Бу жуда ҳайратланарли, аммо декомпрессив краниотомия билан ўткир субдурал гематомаси бўлган кекса одамлардан ташқарида қўлланилиши аниқ эмас.

«Хотирани тиклаш билан боғлиқ тебранишларни яратиш орқали мия ўлимга яқин, ўлимимиздан олдинги муҳим ҳаётий воқеаларни сўнгги бор эслаши мумкин», деб тахмин қилди Земмар.

Қўшимча тадқиқотлар керак

Ушбу тадқиқот ўлим жараёнида одамларда жонли мия фаоллигини ўлчаш бўйича биринчи турдаги бўлсада, гамма тебранишларидаги шунга ўхшаш ўзгаришлар назорат қилинадиган муҳитда сақланадиган каламушларда илгари кузатилган.

Бу шуни англатадики, ўлим пайтида мия турли ҳолатларда сақланиб қолиши мумкин бўлган биологик жавобни ташкил қилади ва амалга оширади. Бироқ, бу ўлчовлар битта ҳолатга асосланади ва жароҳат, тутилиш ва шишишни бошдан кечирган беморнинг миясидан келиб чиқади, бу эса маълумотларни изоҳлашни қийинлаштиради.

Тадқиқотчилар ушбу мисол кейинги тадқиқотларга олиб келиши ва оила аъзоларига умид бахш этишига умид қилмоқда. «Бизнинг яқинларимиз кўзлари юмилган ҳолатда, уларни боқийлик сари ёлғиз  қолдиришимизга тайёр бўлсада, уларнинг миялари ҳаёти давомида бошдан кечирган энг ёқимли дақиқаларни такрорлаши мумкин», – деди Земмар.