Статистикага кўра, ҳар йили кимёвий моддаларни нотўғри аралаштирадиган одамлар томонидан 4,5 мингта жароҳатлар рўйхатга олинади. Ёнғинлар ва портлашлар лабораторияларда, омборхоналарда ва ишлаб чиқаришда, шунингдек турар-жой биноларида содир бўлади. Химикатларни хавфсиз сақлаш ва йўқ қилиш, қоидаси жуда оддий – бунинг учун сиз фақат техник хусусиятларни (интрукция) ўрганишингиз керак. Aммо бунга ҳамма ҳам сабр қила олмайди. Риверсайдда жойлашган Калифорния университети муҳандислари реагентларни тегишли шкафларга тўғри жойлаштириш ва хавфли чиқиндиларни аралаштирмаслик имконини берадиган компьютер дастурини яратдилар.
«Chemical Information and Modeling» журналида чоп этилган асар муаллифларининг сўзларига кўра, уларнинг авлодлари кимёвий моддаларни хавфсиз сақлаш ёки йўқ қилиш учун автоном ҳисоблаш платформасидан фойдаланадилар. Aгар иккита ёки ундан кўп кимёвий моддалар потенциал хавфли комбинацияларни яратмасдан битта кабинетга жойлаштирилса, ChemStor сақлаш конфигурацияси хавфсизлигини тан олади. Худди шундай тарзда, контейнер билан боғлиқ муаммо унинг ҳажмини ҳисобга олган ҳолда ҳал қилинади.
ChemStor ушбу вазифани AҚШ атроф-муҳитни муҳофаза қилиш агентлиги томонидан белгиланган гуруҳларга асосланиб кимёвий моддаларнинг бир-бири билан ўзаро таъсири жадвалини тузиб бажаради. Барча гуруҳлар хусусиятларига қараб танланган ўзига хос рангларда бўялган. Aралашганда ўхшаш ранглар бир-бирига тегмаслиги керак – худди дунёнинг сиёсий хариталарини яратишда қўшни давлатлар билан бўлганидек. Кейин ChemStor ҳар бир ранг учун реагент идишини тайинлайди, унинг ҳажмини, етарли бўшлиқни текширади. Ушбу босқичларнинг барчаси бир қатор тенгламаларда кодланган. Натижада ҳар бир кимёвий моддани қаерга қўйиш кераклигини аниқ кўрсатадиган ёки сақлаш ёки йўқ қилиш учун хавфсиз конфигурацияни топиб беради.
“Бизга хариталар орқали фикр билдиришди. Mасалан, AҚШ харитасида бир-бирига ўхшаш иккита ранг мавжуд эмас, бу уларни осонгина ажратиб туради ”, деб тушунтирди асар муаллифларидан бири Уилям Гровер.
ChemStor маълумотлар базасида ҳозирда 9,800 кимёвий моддалар гуруҳлари мавжуд. Дастурнинг функционаллиги интерфейс томонидан ҳали ҳам чекланган. Фойдаланувчи буйруқ сатрида кимёвий моддалар турини ва сақлаш жойининг миқдорини қўлда киритиши керак. Бироқ, муаллифлар ўзларининг ақл-идрокларини компьютер ва смартфонларга мослаштириш орқали янада қулайроқ қилишни режалаштиришмоқда. Иловага кимёвий моддалар ва сақлаш омборлари, шунингдек, рақамли овозли ёрдамчи ҳақида маълумот тўплаш учун камера берилади.
ChemStor-нинг имкониятларини намойиш қилиш учун муаллифлар шахсий ҳаётга ёки мулкка зарар етказадиган кимёвий моддаларни сақлаш ва йўқ қилишнинг ўнта синов ўтказишди. таҳлил қилиш учун дастурдан фойдаланганлар. Иккала ҳолатда ҳам тўғри конфигурация тезкор ва муваффақиятли тарзда аниқланди ва хавфли вазиятнинг олди олинди.
Манба: Ридус
