АҚШ Украинага HIMARS баравар ўт очувчи ракета тизимларини юборадиган бўлди, бу аниқлик ва узоқ масофага зарба бериш борасида Россия армияси томонидан Украинада қўлланаётган техникаларнинг кўп қисмидан устунлик қилади. Аммо Байден маъмурияти Украина қуролли кучлари бу тизимларни Россия ҳудудидаги нишонларга нисбатан қўлламаслигини хоҳламоқда.

HIMARS баравар ўт очиш тизими учун стандарт ўқ-дори тўплами олтита реактив снаряд ёки битта оператив-тактик ракетадан иборат бўлиши мумкин

Украина анчадан буён бундай тизимларни сўраб келаётганди

Украина ҳукумати ва ҳарбий экспертлар Американинг баравар ўт очиш тизимлари Киевга етказиб берилиши Донбассда украин армияси Россия кучларига қарши олиб бораётган урушда бурилиш ясаши мумкин деб ҳисоблайди.

Фронтдаги сўнгги ўзгаришларга кўра, Россия секинлик билан бўлса-да, Донецк ва Луганск областларидаги янги ҳудудларни эгаллаб келмоқда, бу айнан оғир техника ва артиллерия тизимлари борасидаги устунлик эвазига бўлмоқда. Украина ҳукуматидагилар фикрича, вазиятни мамлакат қуролли кучлари Россиянинг фронт ортидаги ва олдинги чизиқдаги позицияларига ёппасига зарба бериш имкониятига эга бўлиши ўзгартириши мумкин.

Бунинг учун украинлар АҚШдан M142 HIMARS ва M270 MLRS тизимларини сўраб келади. Бу қуроллар Киев Ғарб давлатлари етказиб беришини истаган қуроллар рўйхати бошида туради. 21 май куни, «Рамштайн-2» контакт гуруҳи аъзоларининг мудофаа вазирлари иштирокидаги онлайн музокаралар арафасида чиқиш қилган Украина президенти Володимир Зеленский ҳам шу ҳақда гапирганди.

«Менда ҳеч қандай сир йўқ. Биз барча давлатларга MLRS тизимлари етказиб беришни сўраб мурожаат қилганмиз, улар ёрдамида Украина ташаббусни қўлга олиши ва ўз ҳудудларини озод қила бошлаши мумкин», деганди у. Аммо 40 дан ортиқ мамлакат вазирлари иштирокидаги ўша учрашувда бундай тизимларни етказиб бериш бўйича қарор қабул қилинмаганди.

Америка маъмурияти бундай қуролларни етказиб беришга иккиланаётгани ҳақида 18 май куни Politico нашри ёзиб чиққанди. Нашрнинг АҚШ президенти маъмуриятидаги аноним манбаси Вашингтон Киевга кам миқдорда шундай қудратли тизимларни беришдан кўра, уларга кўп миқдорда М777 гаубицалари ва улар учун снарядлар етказиб беришни маъқул кўраётганини айтганди.

Аммо 27 май куни Reuters манбаси америкаликлар бундай кучли қуролларга эга бўлган украинлар Россия ҳудудига зарба беришни бошлашини истамаслиги, шу билан бирга Украинага шарт қўймоқчи эмаслигини айтиб чиқди.

Сўнгги ҳафта давомида Америка матбуоти Вашингтон бу борада якуний қарорга яқинлашаётгани ҳақида ёзиб келди.

30 май куни президент Жо Байден журналистлардан бирининг саволига жавоб бериш асносида АҚШ ҳукумати снарядлари Россия ҳудудига бориб етиши мумкин бўлган баравар ўт очиш реактив тизимларини етказиб бермаслигини айтди.

Вашингтон вақти билан 31 май куни кечқурун эса Байден New York Times нашридаги колонкасида эълон қилган мақоласида аввалроқ АҚШ Украинага «Россиягача етиб бора оладиган» ракеталарни бермаслиги ҳақида айтган сўзларини изоҳлади. Байденнинг ёзишича, унинг қарори билан Украина қуролли кучларига «Украинадаги жанг майдонидаги муҳим нишонларга аниқроқ зарба беришга имкон берувчи нисбатан юқори технологик ракета тизимлари» берилади.

Байден яна нималар деди?

Байденнинг колонкасидан бошқа муҳим гаплар:

«АҚШнинг мақсади оддий. Биз демократик, мустақил, суверен ва фаровон, келгусидаги тажовузлардан ҳам ўзини ҳимоя қила оладиган Украинани кўришни истаймиз. […] Шунинг учун мен украинларга нисбатан такомиллашган, жанг майдонидаги муҳим нишонларга аниқроқ зарба бера олувчи ракета тизимлари етказиб беришимиз бўйича қарор қабул қилдим».

«Ушбу инқироз давомида менинг принцип Украина бўйича Украинанинг ўзи иштирокисиз қарор қабул қилмаслик бўлмоқда. Мен украин ҳукуматига очиқчасига ҳам, ёпиқ музокараларда ҳам, ҳудудий ён беришга ундаш бўйича ҳеч қандай босим ўтказмайман».

«Мен биламанки, дунёда кўпчилик ядро қуроли қўлланиши эҳтимолидан хавотир олмоқда. Вақти-вақти билан ядро таёқчасини кўтариб туришнинг ўзи хавфли ва мутлақо масъулиятсизлик бўлса-да, ҳозирда биз Россия уни Украинада қўллаши мумкинлиги белгиларини кўрмаяпмиз. Мен аниқ қилиб айтмоқчиман: ядро қуролининг ҳар қанақасига қўлланиши биз учун ҳам, дунёнинг қолган қисми ҳам мутлақо қабул қилиб бўлмайдиган ва оғир оқибатларга олиб келувчи ҳаракатдир».

«Биз НАТО ва Россия ўртасида уруш чиқишини истамаймиз. Мен жаноб Путиннинг фикрларига қанчалик қўшилмасам ва унинг ҳаракатлари менга қанчалик ёввойилик бўлиб туюлмасин, АҚШ Москвадаги режим ағдарилишига эришмоқчи эмас. АҚШ ёки унинг иттифоқчилари ҳужумга учрамас экан, биз бу можарода тўғридан тўғри иштирок этмаймиз, америкалик аскарларни Украинага жанг қилиш учун юбормаймиз, россиялик кучларга ҳужум қилмаймиз».

«Владимир Путин биздан бу даражадаги бирдамликни кутмаганди. У хатога йўл қўйди. Агар у кейинги ойларда биз позициямизни ўзгартиришимиз ёки бизнинг сафларимизда бўлиниш рўй беришини кутаётган бўлса – у яна хато қилмоқда».

Советлар артиллериясига қарши

Президент колонкасидан кейин жаҳондаги етакчи нашрларга изоҳ бера бошлаган АҚШ ҳукуматидаги аноним манбалар Украинага ўрта масофага ҳаракатланувчи ракеталар ўрнатилган кам сонли машиналар берилиши ҳақида айтишди.

Гап 70 км масофадаги нишонга ета олувчи снарядларга эга бўлган HIMARS баравар ўт очувчи ракета тизимлари ҳақида кетмоқда. Тахмин қилинишича, бундай машиналар GMLRS ракеталари билан таъминланади. «Франс пресс» манбаси бу ракетанинг зарба бериш масофаси 80 километргача етишини айтган.

1 июн куни Вашингтонда НАТО бош котиби Йенс Столтенберг билан учрашувдан кейин ўтказилган матбуот анжуманида АҚШ Давлат котиби Энтони Блинкен Киевдан кафолат олингани: қурол Россия ҳудудидаги нишонларга зарба бериш учун қўлланмаслигини маълум қилди.

HIMARS тизимлари, АҚШ ҳукумати ҳисоблашича, Украина қуролли кучларига россияликлар артиллериясини нишонга олишда қўл келади, шаҳар шароитида, масалан, Северодонецкда, ракеталарни жонли кучларга аниқ зарба беришда ҳам қўллаш мумкин.