Табиат Американинг чидамини синовдан ўтказяпти. Хитойдан келган корнавирусдан сўнг минтақага ватани яна Осиё бўлган қотил-ҳашаротлар “ташриф буюрди”. Америка ариларини бошидан жудо қилаётган улкан шохлилар ҳақида The New York Times ёзиб маълум қилмоқда. Фермер ва энтомологлар қурбонларнинг бутун бошли қабристонларига дуч келишяпти. Олимлар ўлим етказувчи бу муҳожирлар АҚШда қандай пайдо бўлиб қолганига тушунолмаяпти.
“Мен буни ким содир этганини тасаввур ҳам қила олмадим”, — дейди асалари парвариш қилувчи фермер Тед Макфолл. У неча ўн йилдан буён асаларичилик билан шуғулланади ва бундай вазиятга ҳечам гувоҳ бўлмаган. Машинасини қутидаги ариларни кўриш мақсадида тўхтатганида, фермернинг ерда тартибсиз равишда сочилиб ўлиб ётган асалариларга кўзи тушади. Разм солиб қутининг ташқарисидан кўра ичкарисида ўлик арилар кўплигига гувоҳ бўлган. Бу ерда қонли жанг юз бергани аниқ эди. Теднинг кўз ўнгида минг минглаб боши узилган арилар намоён бўлган. Бу сингари асаларилар қабристони Вашингтон штатининг ҳам барча жойларида аниқланган. Аввалига асаларичилар ўз ариларини инлардан топа олишмаган, кейин эса уларни ўлик ҳолда учратишган.
Энтомологлар зудлик билан қотилликлар ижрочисини аниқлашди. Бу уяси Шимоли-Шарқий Осиёда жойлашган Vespa mandarinia турига мансуб улкан шохдор ҳашарот бўлиб чиқди. Ҳашаротнинг ҳажми чиндан ҳам йириклиги билан лол қолдирадиган даражада: узунлиги 5,5 см.гача, қанотларининг кенглиги 7,5 см.га етар эди. Тайванда уни “ари- йўлбарс”, Японияда “чумчуқ-ари” деб аташади. Шунингдек “шохдор қотил” дейилишига сабаб у асал йиғувчи ариларни бўлаклаб, бошларини узиб оларди. Шохлари катта жағлардан таркиб топган ва улар ёрдамида ўз қурбонларини нимталайди. Қаттол ҳашаротни Вашингтонда дастлаб 2019 йилнинг декабрида учратишган. Афтидан улар қишловни шу ерда ўтказишган ва уйқудан уйғонгач ин қуришга киришганлар. Айнан шу пайтда кучли озуқаланиш зарур ва бу қотиллик келтириб чиқарувчи тажовузкорликка сабаб бўлган. Шохдорларнинг бир жуфти асал йиғувчи ариларнинг бутун бошли оиласини, личинкаларидан тортиб катталаригача қириб ташлаш имкониятига эга. Албатта, америкаликлар Хитойдан келган қотил ҳашарот ва хиёнаткор вируснинг пайдо бўлишига монеълик қила олмасдилар.
Ҳали Vespa mandarinia турига мансуб ҳашарот қайси йўл билан АҚШга келиб қолганига аниқлик киритилмади, олимлар изланишларни давом эттиришяпти. Тахминлардан бирига қараганда, улар юк ташиш жараёнида савдо кемалари ёрдамида сузиб келган. Шу билан бирга, шохдор ҳашаротларнинг атайин олиб келингани ҳақида ҳам фикрлар бор. Нима мақсадда экани эса тушунарсиз. Асаларичиликни издан чиқариш учунми?
Аслида ҳам АҚШ ва Канадада бу соҳа таназзул ёқасига келиб қолган ва унга йирик зарарлар хавф соляпти. Лекин бундан фақатгина асаларичилар хавотирланмасликлари керак, чунки шохдор ҳашарот одамлар учун ҳам ҳалокатли хавф ҳисобланади. Масалан, улар қўним топган Японияда йилига 40-50 киши “чумчуқ-ари”ларнинг қурбонига айланади. Йирик осиё шохдорлари кўп миқдорда ўта токсинли заҳар ишлаб чиқади. Унинг химиявий таркибида нейротоксинлар бор. У чаққан кишилар худди оёғига мих кирган каби оғриқ туйишади. Америкалик олимлар осиёлик “ари-йўлбарс”ларга қарши турли усулларни ўйлашмоқда. Вашингтон штати қишлоқ хўжалиги Департаменти энтомологи Крис Луни “Агар биз яқин вақт оралиғида улардан қутула олмасак кейин бу ишни умуман амалга ошира олмаймиз”-дейди.
Мутахасисларнинг хукумат томонидан маъқулланган режаси шундан иборатки, кўпайиб кетмаслиги учун дастлаб шохдор ҳашаротларнинг инлари, тўдалари йўқ қилинади. Чунки агар ҳашарот бошқа штатлар ҳудудига кирса, маҳаллий ҳашарот турларига қирон келтириб, умурқалиларга ҳам таҳдид қилиши мумкин. Шу билан бирга олимлар чақирилмаган меҳмонларнинг ҳужумлари ҳали олдинда эканидан огоҳлантирмоқда. Қайсики, Осиё шохдор арилари ёзнинг охири кузнинг бошларида заҳарга тўлишади. Демак, йўқотишлар янада йириклашиши ва фақатгина ҳашаротлар орасида бўлмаслиги эҳтимоли бор.
